موتور ژنراتور به دستگاهی گفته می شود که از طریق فیزیکی و مکانیکی و القای الکترومغناطیس از انرژی مکانیکی تولید برق می کند.
موتور ژنراتور بر اساس نوع سوخت مصرفی به انواع دیزلی ، بنزینی، گازسوز و دوگانه سوز تقسیم می شوند:
دیزل ژنراتور یا مولد برق (دیزلی) به دستگاهی گفته می شود که برای تولید برق يا الکتریسیته که از یک ژنراتور و یا همان آلترناتور و یک موتور دیزلی تشکیل شده باشد.
دیزل ژنراتورها در اماکنی که دسترسی به سیستم برق شهری وجود ندارند پرکاربردتر است و به عنوان تامین کننده اصلی برق ، به صورت دائم کار کنند و در جاهایی که برق شهر وجود دارد، اما امکان قطعی برق نیز میباشد، به عنوان برق اضطراری و جایگزین برق شهری استفاده میگردند.
بخش اول: محاسبه بار الکتریکی مصرفی
هدف از محاسبه بار الکتریکی مصرفی ، رسیدن به یک مقدار عددی تاحدودی دقیق برای محاسبه توان الکتریکی ژنراتور است. برآورد نادرست میزان بار مصرفی می تواند منجر به انتخاب دیزل ژنراتورنامناسب شده که در صورت کمتر بودن توان آن از توان مورد نیاز واقعی، نیاز ما را برآورده نمیکند و اگربیشترباشد توان آن از توان مورد نیاز واقعی، باعث تحمیل هزینه اضافی اولیه جهت خریداری آن و تحمیل هزینه سوخت و استهلاک اضافی در طول مدت بهره برداری می گردد.
اگر دیزل ژنراتور قرار است فقط در مواقع اضطراری، تنها هنگام قطع برق شبکه استفاده گردد معمولا لزومی ندارد بطور کامل جانشین برق شبکه شود و میتواند تنها به مصرف کننده های ضروری برق بدهد. آنگاه توان دیزل ژنراتور مورد نیاز کمتر و سایز آن کوچکتر خواهد شد. پس ابتدا باید تعیین کنید که دیزل ژنراتوربرای تامین برق بصورت دائمی استفاده میشود یا فقط برای مواقع اضطراری.
جهت تعیین میزان بار الکتریکی مصرفی، لیستی از مصرف کننده ها تهیه کرده و سپس آنها را به دو دسته ی سه فازو تک فاز تقسیم بندی می کنیم. بعنوان مثال جهت ساختمان های مسکونی، مصرف کننده ها میتوانند موتور آسانسور (معمولا سه فاز)، الکتروپمپ های سیستم آبرسانی و آتش نشانی (تک فاز یا سه فاز)، لامپ های سیستم روشنایی(تک فاز) و مصارف داخلی آپارتمان ها مانند یخچال، تلویزیون، ماشین لباسشویی و ظرفشویی، اتو، جاروبرقی، لامپ ها و غیره (همگی تک فاز) باشد و جهت واحد های صنعتی، مصرف کننده ها معمولا شامل الکتروموتورهای نصب شده بر روی دستگاه ها و ماشین آلات ، الکتروپمپ ها (تک فازیاسه فاز)، دستگاههای جوشکاری (تک فازیا سه فاز) هستند.
سپس، به مشخصات الکتریکی آنها مراجعه کرده و میزان شدت جریان مصرفی بر حسب آمپر آنها را یادداشت می کنیم. بعضی از مصرف کننده ها (مصرف کننده های القایی مانند موتور های الکتریکی – الکتروموتور ها) بطور موقت و در لحظه استارت، مقدار آمپری که مصرف میکنند (جریان راه اندازی) چند برابر مقدار آمپر نامی آنهاست که بر روی پلاک مشخصات فنی آنها درج شده است و این افزایش آمپر آنها در محاسبات باید لحاظ شود.
حالا مقادیر بدست آمده در هر دو حالت سه فاز و تک فازرا به صورت مجزا یعنی تک فاز ها با هم و سه فازها با هم را با یکدیگر جمع می کنیم. سپس حاصلجمع بدست آمده در حالت تک فازرا تقسیم بر سه نموده و با مقدار بدست آمده در حالت سه فازجمع می کنیم. این همان ماکزیمم شدت جریان (آمپر) مصرفی مجموع بارهای الکتریکی مورد نیاز ما در سیستم برق سه فازاست که دیزل ژنراتورباید آنراتامین کند. حالا باید این مقدار آمپر را به کیلووات یا کاوآ (کیلو ولتآمپر) تبدیل کنیم:
KW = A / 1.8
KVA = A / 1.44
از روابط بالا مقدار توان الکتریکی مورد نیاز بر حسب کیلووات یا کاوآ در سیستم برق سه فاز بدست می آید که دیزل ژنراتورباید بتواند آنرا تامین کند.
بخش دوم: انتخاب دیزل ژنراتور
پس از تعیین توان الکتریکی مورد نیاز وقت آن است که به کاتالوگ سازندگان دیزل ژنراتور مراجعه نموده و مدل مناسب را انتخاب نماییم. در این مرحله توجه به نکات زیر ضروری است.
توان اعلام شده در کاتالوگ دیزل ژنراتورها بر اساس شرایط استاندارد است یعنی در ارتفاع سطح دریا و در دمای ۲۵ درجه سانتی گراد و استفاده از سوخت مصرفی مناسب و با کیفیت. میزان ارتفاع از سطح دریا و دمای هوای محیط بر روی توان مکانیکی تولید شده توسط موتور دیزل اثر می گذارند. از آنجا که کمتر پیش میاید که دیزل ژنراتورها در شرایط استاندارد کار کنند، بنابراین با توجه به محل نصب دیزل ژنراتورمعمولا مقادیر توان عملی قابل دستیابی کمتر از توان های اعلام شده در کاتالوگ است.